بررسی تحمل به خشکی ژنوتیپ های فسکیوی بلند و نتاج گزینش شده آنها از جوامع پلی کراس

کمبود آب یکی از مهمترین عوامل محدود کننده در تولید محصولات زراعی در نواحی خشک و نیمه خشک دنیا است. عدم وجود منابع آب کافی برای تولید گیاهان علوفه ای بویژه گراس ها و حفظ کیفیت آنها یکی از بزرگترین محدودیت ها در مراتع کشور به شمار می رود. فسکیوی بلند یکی از گراس های سردسیری است که از تحمل به خشکی بالایی برخوردار است. اگرچه این گیاه در ایران پراکنش بالایی دارد ولی مطالعات اصلاحی اندکی بویژه در مورد تحمل به تنش خشکی در آن انجام شده است. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر تنش خشکی و زمان گلدهی بر برخی صفات مورفولوژیک، فنولوژیک و فیزیولوژیک در75 ژنوتیپ فسکیوی بلند (festuca arundinace) (25 ژنوتیپ زودرس و 25 ژنوتیپ دیررس انتخاب شده از نتاج پلی کراس به همراه 25 ژنوتیپ والدی) انجام شد. ژنوتیپ ها در دو محیط رطوبتی (تنش و عدم تنش) و در هر محیط بصورت طرح دوبار خرد شده برای سه گروه طی دو سال (1388 و 1389) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در شرایط مزرعه، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان دادکه تنش خشکی تأثیر معنی داری بر کلیه صفات به جز دیرزیستی، روز تا خوشه دهی، روز تا گرده افشانی و طول برگ پرچم داشت. بین گروه ها از نظر صفات تعداد ساقه بارور، عرض برگ پرچم، روز تا گرده افشانی، درصد ماده خشک برداشت اول و دوم، عملکرد خشک رشد مجدد، نسبت برگ به ساقه، محتوای پرولین و کاراتنوئید اختلاف معنی داری مشاهده شد. نتایج نشان داد که گروه زودرس نسبت به والدین و گروه دیررس از عملکرد و نمود بهتری برخوردار بود. تفاوت بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات به غیر از محتوای آب نسبی برگ برداشت دوم و نسبت مجموع کلروفیل به کاراتنوئید معنی دار بود که حاکی از تنوع بالا از نظر صفات مختلف می باشد. از آنجایی که وراثت پذیری اکثر صفات نیز بالا بود می توان نتیجه گرفت که قسمت اعظم این تنوع احتمالاً مربوط به آثار ژنتیکی است. نتایج نشان داد عملکرد علوفه خشک با روز تا خوشه دهی و روز تا گرده افشانی همبستگی منفی و با ارتفاع بوته، قطر یقه، تعداد ساقه و بسیاری دیگر از صفات مورفولوژیک همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی مثبت داشت بنابراین می توان با انتخاب غیر مستقیم به ژنوتیپ هایی با عملکرد مطلوب دست یافت. بر مبنای نتایج رگرسیون گام به گام، در شرایط عدم تنش رطوبتی تعداد ساقه و در شرایط تنش رطوبتی قطر یقه بیشترین تنوع عملکرد علوفه را توجیه نمودند و می توانند به عنوان یک شاخص در گزینش قابل توصیه باشند. تجزیه به عامل ها، برای کلیه صفات، در شرایط عدم تنش رطوبتی هشت عامل و در شرایط تنش رطوبتی هفت عامل پنهانی را مشخص نمود که بیش از 80 درصد از تنوع موجود را توجیه نمودند. در هر دو محیط رطوبتی (تنش و عدم تنش) با استفاده از تجزیه خوشه ای ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا از سایر ژنوتیپ ها جدا شدند. در میان شاخص های مورد استفاده، شاخص تحمل به تنش و میانگین هندسی به عنوان بهترین شاخص ها برای گزینش بهترین ژنوتیپ ها، تحت شرایط تنش رطوبتی معرفی شدند. در نهایت نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی زیادی بین ژنوـیپ های مورد مطالعه برای تحمل به تنش خشکی وجود دارد و در هر گروه (زودرس، دیررس و والدین) می توان نسبت به شناسایی ژنوتیپ های برتر که بتوانند برای ایجاد واریته های ساختگی مناسب مورد استفاده قرار گیرند، اقدام کرد. .